Η 5η Οκτωβρίου στην ιστορία
5 Οκτωβρίου 1912
Ο πόλεμος στα Βαλκάνια
Tο οργανωμένο στη Μακεδονία κίνημα των Νεότουρκων ξέσπασε, στα 1908. Οι Βούλγαροι ήταν οι πρώτοι που επωφελήθηκαν. Ο ηγεμόνας Φερδινάνδος ανακηρύχθηκε βασιλιάς ανεξάρτητου βασιλείου. Θα είναι βασιλιάς και στους Βαλκανικούς πολέμους και στον Α’ Παγκόσμιο. Η Αυστροουγγαρία προσάρτησε την Βοσνία Ερζεγοβίνη και πίεζε τη Σερβία. Οι Νεότουρκοι διακήρυσσαν ισοπολιτεία. Βούλγαροι και Έλληνες κατάθεσαν τα όπλα. Ο Μακεδονικός αγώνας τελείωσε (βλ. 7.7.1907). Το πρόγραμμα εκτουρκισμού των μαζών μπήκε σε εφαρμογή. Το αντάρτικο δεν ήταν πια λύση ούτε για τους Έλληνες ούτε για τους Βούλγαρους.
Το 1911, η Τουρκία νικήθηκε στον πόλεμο με την Ιταλία. Έλληνες, Βούλγαροι και Σέρβοι ενίσχυσαν τους στρατούς τους καθώς διαπίστωσαν πως η Τουρκία δεν ήταν πια αξιόμαχη. Τον Μάρτιο του 1912, Σερβία και Βουλγαρία συμμάχησαν και συμφώνησαν: Η Σερβία θα πάει ως την Αδριατική, η Βουλγαρία θα πάει ως τη Ροδόπη και τον Στρυμόνα. Η Μακεδονία στη μέση, μισή μισή, και οι Βούλγαροι έβλεπαν κιόλας Θεσσαλονίκη.
Έλληνες και Βούλγαροι συνέκλιναν σε μια συνεργασία για την απελευθέρωση των εδαφών που κατείχαν οι Τούρκοι. Δεν τα βρήκαν στο εδαφικό. Με πρόταση του Ελευθέριου Βενιζέλου, συμφώνησαν να κρατήσει κάθε χώρα, όποια περιοχή καταλάβει. Οι Βούλγαροι θυμούνταν την ελληνική ήττα του 1897 και δέχθηκαν, θεωρώντας ήδη δική τους τη Θεσσαλονίκη. Οι ελιγμοί του Ελευθερίου Βενιζέλου θα τους έβγαζαν από τις ψευδαισθήσεις. Στις 22 Σεπτεμβρίου 1912, υπογράφτηκε μυστική συμφωνία της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Προέβλεπε βουλγαρική συμμετοχή στον πόλεμο με 300.000 άνδρες και ελληνική με 120.000 άνδρες και στόλο.
Η Τουρκία μετέφερε μουσουλμάνους στη Μακεδονία, ως πρώτο βήμα εκτουρκισμού. Συμμορίτες Τούρκοι δολοφόνησαν τον μητροπολίτη Γρεβενών. Το πατριαρχείο κήρυξε την εκκλησία σε διωγμό. Η Βουλγαρία διαμαρτυρήθηκε. Η Σερβία ζήτησε πλήρη ανεξαρτησία. Το Μαυροβούνιο επαναστάτησε και, στις 25 Σεπτεμβρίου, ξεκίνησε τον πόλεμο με την Τουρκία. Στις 30, Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, με κοινό τελεσίγραφο, απαίτησαν από την Οθωμανική αυτοκρατορία διοικητική αυτονομία των ευρωπαϊκών της κτήσεων και χάραξη συνόρων με βάση την εθνολογική διαμόρφωση των πληθυσμών. Το τελεσίγραφο απορρίφθηκε. Στις 4 Οκτωβρίου, η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία. Την επομένη, 5 Οκτωβρίου 1912, η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία. Ήταν ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος που έμελλε να τελειώσει μετά από λίγους μήνες με τη νικημένη Τουρκία να περιορίζεται στην Ανατολική Θράκη.
1813: Στη μάχη του Τάμεση, στο Οντάριο του Καναδά, Αμερικανοί στρατιώτες νικούν τους Βρετανούς και τους Ινδιάνους συμμάχους τους.
1908: Η Βουλγαρία κηρύσσεται ανεξάρτητη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
1936: Γεννιέται ο Βάτσλαβ Χάβελ, θεατρικός συγγραφέας, πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας από το 1989 και πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τσεχίας από το 1993.
1947: Ιδρύεται στη Βαρσοβία η Κομινφόρμ (το Γραφείο Κομμουνιστικών Πληροφοριών), που είχε σκοπό να συντονίσει τις δραστηριότητες των Κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης. Διαδέχθηκε τη διαλυμένη για τις ανάγκες των συμμαχιών του Β’ Παγκοσμίου πολέμου Κομιντέρν.
1954: Η Βρετανία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ και η Γιουγκοσλαβία συμφωνούν στην διαίρεση της Τεργέστης σε γιουγκοσλαβικές και ιταλικές ζώνες.
1994: Περίπου 50 μέλη της σέκτας του Τάγματος του Ναού του Ήλιου πεθαίνουν σε δύο πυρκαγιές στην Ελβετία. Επρόκειτο για ομαδική αυτοκτονία.
1995: Μετά από περιοδεία δύο μηνών στα Βαλκάνια, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, καταλήγει σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ των εμπολέμων στη Βοσνία.
2000: Λαϊκή εξέγερση στο Βελιγράδι εξελίσσεται σε ειρηνική μεταπολίτευση. Αντί για τις επαναληπτικές εκλογές της 8ης Οκτωβρίου, τα θεσμικά όργανα ανακοινώνουν ήττα του Μιλόσεβιτς και νίκη του ηγέτη της ενωμένης αντιπολίτευσης Κοστουνίτσα στις προεδρικές εκλογές που έγιναν στις 24 Σεπτεμβρίου. Αυτόματα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δρομολογεί άρση των κυρώσεων εναντίον της Σερβίας, ενώ Ρωσία και ΗΠΑ αναγνωρίζουν τον Κοστουνίτσα. Η Ελλάδα καλείται να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο.
2003: Λήγει άκαρπη στην Ρώμη η διακυβερνητική σύνοδος για την έγκριση συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εν μέσω συγκρούσεων και διαδηλώσεων κατά της παγκοσμιοποίησης.
Η 5η Οκτωβρίου στον πολιτισμό
5 Οκτωβρίου 1713
Ο εγκυκλοπαιδιστής Ντιντερό
Τον καιρό του Λουδοβίκου ΙΣτ’ που οι Γάλλοι πετούσαν ή πεινούσαν, το γαλλικό πνεύμα άνοιγε τον δρόμο προς τον διαφωτισμό κι ετοίμαζε τις συνθήκες εκείνες που θα μετέτρεπαν μια κοινωνική επανάσταση σε γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας. Πλάι τους και παράλληλα με αυτούς, έδρασαν άνθρωποι της επιστήμης και της λογοτεχνίας αλλά και επαναστάτες που πρόσθεσαν το δικό τους λιθάρι στο οικοδόμημα του παγκόσμιου πολιτισμού. Ο Γάλλος εγκυκλοπαιδιστής Ντενίς Ντιντερό, από τους κυριότερους εκπροσώπους του διαφωτισμού, γεννήθηκε στις 5 του Οκτώβρη του 1713, χρονιάς που υπογράφτηκε η τραγική για τη Γαλλία συνθήκη της Ουτρέχτης, ουσιαστικά η ληξιαρχική πράξη της οριστικής δύσης του βασιλιά Ήλιου, Λουδοβίκου ΙΔ’. Ο Ντιντερό μεγάλωσε στα δύσκολα χρόνια της εποχής του Λουδοβίκου ΙΕ’. Στα 1741 γνωρίστηκε με τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Η φιλία τους τον επηρέασε. Μαζί με τον μαθηματικό Ζαν ντ' Αλαμπέρ (1717 - 1783), εξέδωσε την περίφημη εγκυκλοπαίδεια (1746 - 1772), ένα 28τομο έργο που φιλοδοξούσε να συγκεντρώσει ολόκληρη την ως τότε ανθρώπινη γνώση. Το έργο τον ξετίναξε οικονομικά. Αναγνωρίζοντας την προσφορά του, η τσαρίνα, Μεγάλη Αικατερίνη, του έκοψε ισόβιο επίδομα. Πέθανε το 1784, μόλις πέντε χρόνια πριν από την έκρηξη της μεγάλης Γαλλικής επανάστασης.
1582: Η ημέρα, που δεν υπήρξε ποτέ. Είναι η πρώτη του Ιουλιανού ημερολογίου, που παραλείφθηκε προκειμένου οι ημερομηνίες να εναρμονιστούν με το Γρηγοριανό.
1762: Πρεμιέρα της όπερας «Ορφέας και Ευρυδίκη» του Κριστόφ Βίλιμμπαλντ φον Γκλουκ.
1864: Γεννιέται ο Γάλλος Λουί Λιμιέρ. Μαζί με τον αδελφό του Αύγουστο (1862 - 1954) δημιούργησε την πρώτη κινηματογραφική μηχανή (1895) και προήγαγε την έγχρωμη φωτογραφία (τρίχρωμη, το 1903). Πέθανε το 1948.
1880: Πεθαίνει ο Γάλλος συνθέτης Ζακ 'Οφενμπαχ, γεννημένος στη Γερμανία. Συνέθεσε την όπερα «Ιστορίες του Χόφμαν». Είχε γεννηθεί το 1819.
1983: Ο ηγέτης της «Αλληλεγγύης», Λεχ Βαλέσα, βραβεύεται με το Νόμπελ Ειρήνης.
1989: Βραβεύεται με το Νόμπελ Ειρήνης ο Δαλάι Λάμα, ο εξόριστος πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ.
2011: Πεθαίνει ο Στιβ Τζομπς (Steve Jobs), συνιδρυτής της εταιρείας Apple και εισηγητής των i-pod, i-phone, macbook, i-pad κ.λπ. καινοτομιών που μετέτρεψαν την πρόσβαση στο Ιντερνετ σε απλή υπόθεση. Είχε γεννηθεί στις 24 Φεβρουαρίου 1955.