Η 18η Ιουλίου στην ιστορία

                                                                18 Ιουλίου 1945

                                                               Η ατομική βόμβα

Από το 1941, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δούλευε σε ένα μυστικό εργαστήριο των ΗΠΑ, προσπαθώντας να επιτύχει τη διάσπαση του ατόμου που θα του εξασφάλιζε την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο ίδιος είχε από παλιά διατυπώσει την ταυτότητα της μάζας και της ενέργειας που, με απλά λόγια, σημαίνει ότι, αν εξαφανιστεί ένα γραμμάριο από οποιοδήποτε υλικό, θα προκληθεί ενέργεια ίση με 25.000.000 κιλοβατόρια. Αυτό, για παράδειγμα, γίνεται με τη διείσδυση ενός γρήγορου νετρονίου στον πυρήνα ενός ατόμου του ουρανίου 235. Έτσι, διαταράσσεται η ισορροπία στον πυρήνα που χωρίζεται σε δύο μέρη με συνολική μάζα μικρότερη από την αρχική. Η μάζα που λείπει, έχει μεταβληθεί σε τρομακτική ενέργεια. Μαζί της έχουν απελευθερωθεί και δυο τρία νετρόνια που κατευθύνονται σε άλλους πυρήνες, τους διασπούν και πάει λέγοντας, δημιουργώντας τις λεγόμενες αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Όταν, μετά τον θάνατο του Φραγκλίνου Ρούσβελτ (12.4.1945), ανέλαβε πρόεδρος ο Χάρι Τρούμαν, βρήκε να τον περιμένει ένας ογκώδης φάκελος. Ανατρίχιασε διαβάζοντάς τον. Η ατομική βόμβα ήταν έτοιμη στα χαρτιά κι απόμενε να δοκιμαστεί και στην πράξη.  Το ότι γίνονταν έρευνες, ήταν γνωστό. Εκείνο που κανένας δε γνώριζε, ήταν το πού είχαν φτάσει. Τον Ιούλιο του 1945, ένα κείμενο που υπογραφόταν από εξήντα επιφανείς επιστήμονες, καλούσε την κυβέρνηση των ΗΠΑ να σταματήσει τις έρευνες.

Όμως, στις 15 Ιουλίου, σε ένα ερημικό οροπέδιο του Νέου Μεξικού, ο στρατηγός Τόμας Φάρελ έδινε διαταγή να διοχετευτεί το πλουτώνιο στην πρώτη ατομική βόμβα. Όλη νύχτα, μια φοβερή ανεμοθύελλα σάρωνε την περιοχή. Καταρρακτώδης βροχή τη συνόδευε. Ξημέρωνε 16 Ιουλίου, όταν η βροχή κόπασε. Στις 5.30 το πρωί, πατήθηκε το κουμπί. Μια τρομακτική έκρηξη ακολούθησε. Η σιδερένια σκαλωσιά εξαφανίστηκε. Το έδαφος χαμήλωσε μισό μέτρο. Υαλοποιήθηκε. Κίτρινες πύρινες λάμψεις εκτυφλώσανε, όποιον κοιτούσε. Έπειτα, υψώθηκε το τεράστιο μανιτάρι του θανάτου. Το πείραμα είχε πετύχει.

Ο πάταγος από την έκρηξη ήταν πολύ πιο μεγάλος από όσο είχε προϋπολογιστεί. Ακούστηκε σε κατοικημένες περιοχές, σε μια ακτίνα 180 χλμ. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακοινώσει ότι έγινε καταστροφική έκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών. Ελάχιστοι γνώριζαν την αλήθεια.

Στις 16 του Ιουλίου, ο Χάρι Τρούμαν έφτανε στο Πότσδαμ για τη διάσκεψη που επρόκειτο να αρχίσει την επομένη. Ένα συνθηματικό τηλεγράφημα που τον περίμενε εκεί, τον πληροφορούσε πως «το πείραμα πέτυχε». Τίποτ’ άλλο. Πέρασε και η 17 του μήνα με την έναρξη της διάσκεψης, αλλά ο Τρούμαν για άλλα αγωνιούσε. Επιτέλους, στις 18 Ιουλίου 1945, πήρε στα χέρια του μια μακροσκελή έκθεση που τον ενημέρωνε για το τι έγινε, με λεπτομέρειες. Κάλεσε, μυστικά και επειγόντως, τον Τσόρτσιλ και του έδειξε την έκθεση. Τι θα έκαναν με τον Στάλιν; Θα του το έλεγαν ή όχι; Ήταν σύμμαχος αλλά και μελλοντικός εχθρός. Αποφάσισαν μια μέση λύση.

Στις 24 Ιουλίου 1945, ο Τρούμαν είπε στον Στάλιν: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες μόλις πέτυχαν να δοκιμάσουν ένα νέο όπλο με τρομακτική καταστροφική δυνατότητα». Ο Στάλιν απάντησε: «Συγχαρητήρια. Ελπίζω να το χρησιμοποιήσετε κατά της Ιαπωνίας».

Καμιά ερώτηση, καμιά περιέργεια. Ο Τρούμαν και ο Τσόρτσιλ τα έχασαν. Αναρωτήθηκαν, αν ο Στάλιν ήξερε ή όχι. Δεν έμαθαν ποτέ.

                                                                  18 Ιουλίου 1976

                                                         Ο πόλεμος των μεταλλίων

Με τη συμμετοχή 4.834 αθλητών και 1.251 αθλητριών από 92 χώρες ξεκίνησε στις 18 Ιουλίου 1976, στο Μόντρεαλ του Καναδά η 21^η Ολυμπιάδα που έγινε ο στίβος οξύτατης πολιτικής αντιπαράθεσης. Από την ώρα που οι Σοβιετικοί ξεπέρασαν τους Αμερικανούς στη συγκομιδή των μεταλλίων, το ενδιαφέρον συνήθως περιοριζόταν, όχι στο ποιος πια θα νικούσε αλλά στο πόσο μεγάλη θα ήταν η μεταξύ τους διαφορά. Στον Καναδά, προέκυψαν και οι Ανατολικογερμανοί, καθώς ο πολιτικός στραβισμός της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής είχε από χρόνια δημιουργήσει νέο ανταγωνισμό που σιγόβραζε.

Κατά την ΔΟΕ, «μία ήταν η Γερμανία». Κι αυτό σήμαινε ότι «μία σημαία θα παρέλαυνε στις Ολυμπιάδες». Ποια από τις δυο; Η διαμάχη υπέβοσκε, ώσπου οι ενδιαφερόμενοι κατέληξαν σε συμφωνία: Θα παρελαύνει η σημαία εκείνης από τις δυο Γερμανίες, της οποίας οι αθλητές μάζεψαν τα περισσότερα μετάλλια στην προηγούμενη Ολυμπιάδα.

Στο Μεξικό, οι Ανατολικογερμανοί πήραν εννιά χρυσά και οι Δυτικογερμανοί πέντε. Στο σύνολο όμως, το σκορ ήταν 26-25 υπέρ της Δυτικής. Στο Μόναχο, οι Ανατολικογερμανοί μάζεψαν 66 (τα είκοσι χρυσά) και οι Δυτικογερμανοί σαράντα (13 χρυσά). Μεγαλόψυχα η ΔΟΕ αποφάνθηκε ότι όντως υπήρχαν δύο Γερμανίες και άρα δύο σημαίες. Οι Ανατολικογερμανοί όμως είχαν πάρει φόρα. Στο Μόντρεαλ, ο ανταγωνισμός δημιούργησε νέα δεδομένα:

Πρώτη η Σοβιετική Ένωση με 125 μετάλλια (49 χρυσά), δεύτερη η Ανατολική Γερμανία με 90 μετάλλια (σαράντα χρυσά), τρίτη η Αμερική με 94 συνολικά, από τα οποία όμως χρυσά «μόνο» τα 34. Η Δυτική Γερμανία έμεινε πολύ πίσω με 39 συνολικά (δέκα χρυσά). Ήταν η αποκορύφωση του ανταγωνισμού, που θα αναστελλόταν για τα επόμενα οκτώ χρόνια, καθώς τα εκατέρωθεν μποϊκοτάζ δεν τους έφεραν αντιπάλους. Στη Σεούλ, το 1988, Σοβιετικοί και Ανατολικογερμανοί θα είχαν το κύκνειό τους άσμα, αφήνοντας πολύ πίσω Αμερικανούς και Δυτικογερμανούς. Μετά, στη Βαρκελώνη, δεν υπήρχαν αντίπαλοι. Η Σοβιετική Ένωση είχε διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη, ενώ η Γερμανία ήταν όντως μια.

Κι ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ Ανατολής και Δύσης καλά κρατούσε, προέκυψε η εξέγερση των μαύρων: 24 χώρες της Αφρικής και της Καραϊβικής απείλησαν και τελικά προχώρησαν σε μποϊκοτάζ, φεύγοντας από τον Καναδά. Αιτία η απόφαση να συμμετάσχει στους αγώνες η Νέα Ζηλανδία, της οποίας μια ομάδα ράγκμπι είχε μετάσχει σε τουρνουά στην Νότιο Αφρική,

που βρισκόταν εκτός «ολυμπιακής οικογένειας» εξαιτίας του απαρτχάιντ.

Στον αθλητικό χώρο, οι αγώνες φωτίστηκαν από το άστρο της Ρουμάνας Νάντια Κομανέτσι (βλ. 4.5.1975).